Bài văn của lũ trẻ muôn hình vạn trạng, ngoài việc câu cú lủng củng, vấn đề lớn nhất là thiếu trí tưởng tượng.
Chúc Kim Hạ giao cho bọn trẻ một đề tài tự do, bọn trẻ có thể trở thành bất cứ ai trên giấy, thực hiện bất kỳ hoài bão hay ý tưởng kỳ quặc nào.
Vậy mà bọn trẻ lại viết:
Nếu em có quần áo mới
Nếu em sống ở thành phố
Nếu em biết đi xe đạp
Trong bài văn của bọn trẻ, ước mơ xa vời nhất dường như là được rời khỏi xã Nghi Ba nhỏ bé, đến huyện lỵ cách đó ba tiếng lái xe, nằm bên kia sông Kim Sa.
Sau khi hỏi Thời Tự, Chúc Kim Hạ mới ngạc nhiên khi biết, hầu như không có đứa trẻ nào trong trung tâm từng rời khỏi xã Nghi Ba — vùng quê nhỏ bé mà theo lời Vu Tiểu San, chỉ cần tài xế đạp mạnh chân ga một chút là có thể lướt qua.
“Từ lúc sinh ra, bọn trẻ đã luôn sống ở đây sao?”
“Luôn sống ở đây.
”
“Chưa từng đến huyện lỵ sao?”
Chúc Kim Hạ hỏi đi hỏi lại, câu trả lời đều là phủ định.
“Tại sao không đi?”
“Tại sao phải đi?”
Thời Tự kể lại một chuyện xảy ra vào đầu năm nay.
“Lớp 6 có hai đứa trẻ đã từng đi ra khỏi tỉnh. Sau Tết Dương lịch, vừa khai giảng, trường học kết nghĩa đã mời chúng tôi đến tham quan. Tôi dẫn theo hai đứa trẻ có thành tích tốt nhất đến Chiết Giang, vốn tưởng cho chúng mở mang tầm mắt là chuyện tốt, nào ngờ sau khi trở về, thành tích của chúng lại tụt dốc không phanh.
”
Anh day day trán, giải thích:
“Người nghèo bỗng nhiên giàu có, không phải là chuyện tốt.
”
Trẻ con còn nhỏ, khi nhìn thấy một thế giới khác biệt hoàn toàn nhưng lại không có khả năng thay đổi hiện trạng, chúng sẽ bị chìm đắm trong sự chênh lệch quá lớn, tâm lý mất cân bằng.
Nếu là ở trường đại học, điều đầu tiên mà Chúc Kim Hạ quan tâm là liệu bọn trẻ đã được tư vấn tâm lý hay chưa, nhưng đây là vùng núi. Ở vùng núi này, ngay cả giáo dục phổ cập cũng phải dựa vào sự ép buộc, làm gì có tư vấn tâm lý?
Những đứa trẻ chưa từng đến huyện lỵ, sinh ra ở vùng núi, lớn lên ở vùng núi, thậm chí còn chưa từng nhìn thấy xe đạp — đường núi gập ghềnh, chỉ có rảnh rỗi sinh nông nổi mới đi xe đạp ở đây.
Vì vậy, ước mơ của bọn trẻ cũng trở nên nhỏ bé, thu hẹp lại trong những điều giản đơn, gần gũi như quần áo mới, thành phố xa lạ hay một chiếc xe đạp. Thế giới của chúng bị giới hạn bởi những gì chúng có thể thấy, nghe và tưởng tượng.
Muốn có một chiếc xe đạp.
Muốn có một quả bóng rổ.
Muốn có một chiếc cặp sách.
Muốn được đến huyện lỵ một lần, được nhìn thấy thế giới bên ngoài.
Huyện lỵ nghèo nàn, lạc hậu kia vậy mà lại trở thành thế giới bên ngoài trong mắt bọn trẻ…
Đến lúc này, Chúc Kim Hạ cuối cùng cũng hiểu được nỗi lo lắng của A Bao, nhìn bề ngoài, núi rừng hạn chế khả năng nói và đi lại của bọn trẻ, nhưng thực chất là hạn chế tầm nhìn của chúng.
Miệng là khả năng diễn đạt.
Chân là phạm vi hoạt động.
Còn mắt là tầm nhìn.
Tầm nhìn là chìa khóa cho sự trưởng thành của một con người. Nó quyết định giới hạn của giáo dục, cũng quyết định ranh giới của tư tưởng.
Điều này khiến Chúc Kim Hạ nhớ đến câu chuyện mà nhà lý luận điện ảnh Kracauer đã kể trong cuốn《Bản chất của Điện ảnh》: Có một đạo diễn đã quay một bộ phim ngắn cho thổ dân châu Phi, dành năm phút để giới thiệu sự phồn hoa của thành phố, thể hiện những công nghệ và cuộc sống hiện đại mà thổ dân chưa từng tiếp xúc, muốn xem phản ứng của họ. Nào ngờ, sau khi xem xong video, mọi người lại thảo luận về một con gà, mà đạo diễn thậm chí còn không hề nhận ra rằng trong bộ phim của mình lại xuất hiện một con gà.
Thổ dân nhìn thấy mọi thứ đều xa lạ, nên không dám bình luận, cũng không biết bình luận như thế nào.
Suốt cả quá trình, họ đều tỏ ra thờ ơ, cho đến khi con gà xuất hiện. Chỉ có gà là thứ quen thuộc với họ. Con người chỉ có quyền lên tiếng về những điều mà họ hiểu rõ.
Núi rừng đã che khuất tầm nhìn của bọn trẻ, chúng không phải là không khao khát thế giới bên ngoài, chỉ là không biết khao khát như thế nào, cũng không biết tưởng tượng ra sao.
Chúc Kim Hạ ngẩn ngơ đọc hết bài văn này đến bài văn khác, may mà, may mà vẫn còn một bài văn khiến cô nhen nhóm hy vọng.
Bài nhật ký đó có tiêu đề:《Nếu em là Tần Thủy Hoàng》. Mặc dù nội dung có phần dở khóc dở cười, câu cú vẫn còn lủng củng, nhưng ít nhất nó tràn đầy trí tưởng tượng:
Mỗi người đều có ước mơ của riêng mình, còn ước mơ của em thì khác biệt, độc nhất vô nhị, đó là trở thành Tần Thủy Hoàng.
Lúc nhỏ, em từng muốn giống như Hán Vũ Đế, hùng tài đại lược, văn võ song toàn, cũng muốn giống như Đường Thái Tông, trọng dụng hiền tài, tổ chức khoa cử, còn muốn giống như Thanh Cao Tông Càn Long, tài năng xuất chúng, đa tài đa nghệ. Nhưng em muốn giống Tần Thủy Hoàng nhất, tàn bạo, hung ác, hô phong hoán vũ,
(Chúc Kim Hạ: Nên học tập một cách có chọn lọc, không khuyến khích học theo sự tàn bạo, hung ác.
)
Nếu em trở thành Tần Thủy Hoàng, em sẽ có khả năng thống trị cả nước. Ví dụ như, một số làng mạc ở thành phố đánh nhau, em sẽ nói: “Nếu các ngươi còn đánh nhau nữa, ta sẽ thu hồi lãnh thổ của các ngươi.
” Nếu họ vẫn không nghe lời khuyên, em sẽ dẫn quân đi đánh cho bọn họ tan tác, đánh cho chạy mất dép, khiến bọn họ không dám đánh nhau nữa.
(Chúc Kim Hạ: … Lấy bạo chế bạo trong truyền thuyết hả em?)
Thứ hai, em sẽ trọng dụng hiền tài, tổ chức khoa cử. Ví dụ như, một số huyện trưởng, xã trưởng địa phương khi làm việc, ham mê hưởng thụ, ức hiếp dân chúng, em sẽ cách chức bọn họ, đày đến nước khác.
(Chúc Kim Hạ: Em đã hỏi ý kiến của nước khác chưa?)
Nếu bọn họ vẫn không chịu hối cải, em sẽ chém đầu bọn họ — dùng đoạn đầu đao của Bao Thanh Thiên!
(Chúc Kim Hạ: Hả???)
Thứ ba, em sẽ dùng sự tàn bạo của Tần Thủy Hoàng khiến cho tất cả mọi người đều sợ hãi em. Ví dụ như, có một người giết người khác, mà còn là giết người vô cớ, em sẽ tru di cửu tộc nhà hắn. Không chỉ vậy, em còn treo xác hắn lên tường thành, dùng lửa thiêu, thiêu cho đến khi hắn đen nhẻm, đen như người châu Phi.
(Chúc Kim Hạ: Hả??????????)
…
